AHİ EVRAN VE AHİLİK
CEVDET ALPEREN
Ahi teşkilatlarını oluşturan Ahi Evran Hazretleridir.
Esas ismi Evran Şeyh Nasuriddin Mahmut Bin Ahmet'tir.12. yüzyılın başlarında yaşamıştır. 93 yaşında vefat etmiştir.Horasan erenlerindendir. Hoca Ahmet Yesevinin müridlerindendir. Yunus ,Mevlana kendi devrinde ne ise Ahi Evranda aynı emellerle yola çıkmış gönül eridir.Kayseride dergah kurmuştur. Hedef Anadolunun islamlaşmasında ve Türkleşmesinde harç olabilmektir.
Ahi kelimesi günümüze kadar intikal etmesi çeşitli kelimeler ile de olmuştur. Ahi eği,kardeş,akı,ede ve dadaş olarak kültür envanterimizde yer almıştır. Bu kelimeler eliaçık,cömert ve yardım sever anlamlarını da içermektedir.
Ahilik, mesleklerden birlikler oluşturmuştur. Dericilik sanatının revaşta olduğu zamanda Ahiler; alın teri,kendine güven ,doğruluk helal kazanç , cesaret ve yardımlaşma duygularını da beraber geliştirmişlerdir. O zaman ekonomiye büyük katkı sağlamışlardır.
Ahilik teşkilatları hem ekonomik ,hemde sosyal bir kuruluştur. İnançlarından taviz vermezler.Temel dayanakları Kuran ve sünnettir.
Ahilikte, küçük bir hile yapan esnaflıktan dışlanır.O günkü tabirle "Pabucu dama atılır."
Mesleğinde başarılı olanlara şeyhlik verilir.Ahi babası ünvanı alır.Yamak, çırak ,kalfa ilişkileri Ahi babası tarafından takip edilir. Bunlara eğitim verilir. Başarılı olanlara kuşak bağlama töreni yapılır.
Ahi birliklerini loncalar oluşturur.Her meslek gurubu bir loncadır.
Yamak, çırak,kalfa ve usta makamlarına geçmek için "Gözü,beli ,dili " kapalı olacak." Eli ,kapısı ve sofrası açık olacak. Her bir makama geçmek süresi bin gündür. Bu süre içinde imtihana tabi tutulurlar.
Ahiliğin temel ilkeleri şunlardır: İyi huylu ve güzel ahlaklı olmak.Sır saklamak ve sırları açığa vermemek. Kötü söz ve hareketlerden sakınmak. Dünya hayatına esir olmamak. Alçak gönüllü olmak. Büyüklük taslamamak. Gurur ve kibirden sakınmak. Gözü, kalbi ve gönlü tok olmak. Vefalı olmak.Alimleri sevmek ve hürmet göstermek. İbadetlerine sadakat göstermek. Namazlarını zamanında kılmak. Nefsine hakim olmak. Cömert olmak. Kin ,gıybet ve hasetten kaçınmak. Helal kazanç peşinde olmak.. Haramdan kaçınmak. Adaletli olmak. Başkalarının haklarını korumak. Gelmeyene gitmek.Hısım akrabayı ziyaret etmek. Yaptığı iyilikleri başa kalkmamak. Küçükleri sevmek,büyükleri saymak. İş yerini "Bismillah"lafzı ile açmak, Dua ile kapatmak. Siftah edemeyen komşu dükkanlara müşteri göndermek. Malını değerinden fazlaya satmamak. Terazi ve ölçümde hileye baş vurmamak. Hatalı malları satmamak. İşçinin hakkını alın teri kurumadan vermek.
Ahi teşkilatlarının "konuk odaları "da bulunmaktadır. Misafirlerini burada ağırlarlar." Yaren odaları "da vardır. Burada da eğlenip sohbet ederler. İmkanı kıt olanlara "imece " adetlerini koymuşlardır. Ahiliğin en önemli kurallarından biri de "İnsanın emeğinden başka kazancı yoktur" kuralı.
Ahilik kültür köklerimizin önemli köşe taşıdır. Her mesleğin bir piri vardır. Tüccarların piri Hz.Muhammed (SAV) dir. Terzilerin piri Hz. İdris' tir. Ekmekçilerin Hz. Zülküf 'tür. Marangozların piri Hz. Nuh. Demircilerin piri Hz. Davut'tur.
Ahilik kurallarının kaynağı İslamiyettir. Bu ocaklar iman,yiğitlik, cihad ve ahlak ocağıdır.
Günümüze kadar intikal eden ahi birlikleri en son "Esnaf ve Sanatkarlar Birliği " olarak işlevini sürdürmektedir.Gönül ister ki esnaflarımız arasına bu ruhu yeniden kazandıralım.