Türk -Afgan Kardeşliği

Yaklaşık 40 milyon insanın yaşadığı Afganistan’ın; Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan, İran, Pakistan ve Çin’le sınırı bulunmaktadır. Güney Asya bölgesinde yer alan bu ülke, komşusu olan devletlerden de anlaşılacağı gibi, Ortadoğu ile Orta Asya arasında bir geçit konumundadır. Bu nedenle gerek geçtiğimiz yüzyılda gerekse içerisinde bulunduğumuz yüzyılda Afganistan büyük güçlerin ilgisini çekmiş ve çekmeye devam etmektedir.

Afganistan, bir başka deyişle dünyanın kalbi olarak tanımlanan Avrasya coğrafyasının anahtarı konumundadır. Bu sebeple 1979 ile 1989 yılları arasında Sovyetler Birliği’nin işgaline maruz kalmış, 7 Ekim 2001 tarihinden beri de Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) kuvvetlerinin himayesi(işgali) altındadır.

Kuşkusuz dış müdahaleler Afganistan’ı istikrarsızlaştırmıştır. Özellikle de Sovyetler Birliği’ne karşı mücahitleri destekleyen Washington yönetiminin Sovyetler Birliği’nin çekilmesi sonrasında ortaya çıkan iç savaş ve Taliban iktidarında dolaylı payının bulunduğu söylenebilir. Yine bu durum, 2001 yılında Afganistan’a yapılan Amerikan müdahalesinin de temel gerekçesi olmuştur.

Türkiye, Afganistan’a hiçbir zaman sömürgeci emellerle yaklaşmamıştır. Aksine her dönemde Türk karar alıcılar, güçlü ve istikrarlı bir Afganistan’ın Türkiye’nin çıkarlarına uygun olduğunu dile getirmişlerdir. Bu nedenle de Türkiye’nin kalkınma yardımı anlamında en çok yardımda bulunduğu ülke Afganistan’dır. 

Bu kapsamda Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) ve Maarif Vakfı aracılığıyla Türkiye’nin bahse konu olan ülkede eğitim, sağlık ve altyapı gibi alanlarda çeşitli yardım faaliyetlerinde bulunduğu bilinmektedir. 2018-2020 yılları arasında Türkiye, Afganistan’ın kalkınma yardımlarına 150 milyon dolar ve NATO çerçevesindeki savunma yardımlarına da 60 milyon dolar destekte bulunmuştur.

Milli Savunma Bakanlığımız 17 Tem 2021 tarihinde ‘Tarihten Günümüze Türk-Afgan Kardeşliği’ başlığıyla yaptığı sosyal medya paylaşımında aşağıdaki bilgilere yer vermiştir:

Türk ve Afgan halkları tarih boyunca ortak tarih, dil, kültür ve inanca sahip iki kardeş millet olarak hep dayanışma içinde olmuştur. Afganistan'ın ilk devlet hastanesinin Kral Habibullah Han döneminde Afganistan'a davet edilen Türk danışmanlar tarafından 1913'te kurulmuştur.

Türkiye ve Afganistan eş zamanlı olarak istiklal mücadelesi vermiş ve bu süreç her iki ülkeyi birbirine daha da yakınlaştırmıştır. Çanakkale'de 'Mehmet Afganistan' adında şehitlik anıtı bulunmaktadır.

1919'da bağımsızlığını kazanan Afganistan, modernleşme için pek çok alanda Türkiye'yi örnek almış, askeri alanda, eğitim ve kültür alanında yine Türk uzmanlardan yararlanmıştır.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Türk Kurtuluş Savaşı devam ederken Afganistan Kralı Emanullah Han'dan gelen askeri eğitim yardımı talebini geri çevirmemiş, 2. Dünya Savaşı'na kadar doktor, subay ve öğretmenlerden oluşan destek verilmiştir.

Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Afganistan, Türk milletine siyasi, diplomatik ve ekonomik pek çok yardımda bulunmuştur. 1 Mart 1921'de iki ülke arasında dostluk ve ittifak anlaşması imzalanmış, Afganistan TBMM'yi tanıyan ikinci ülke olmuştur. Aynı zamanda Afganistan, Ankara'ya diplomatik temsilci gönderen ilk ülke olmuştur.

1 Mart 1921 tarihli anlaşma metninde, iki ülke arasındaki dostluğun ve kardeşliğin de göstergesi olarak 'Bu iki ülkenin kaderi ve saadeti birbirinindir. Eğer bir ülkeye düşman hamle ediyorsa bu diğer ülkenin de aleyhine bir hücumdur.' yer almıştır.

Türkiye, Medine kahramanı Fahrettin Türkkan Paşa'yı ilk Türk elçisi olarak Kabil'e atamıştır. 10 Temmuz 1921'de Afganistan'ın Ankara Büyükelçiliğinin açılışını yapan Atatürk, Afgan bayrağını direğe kendi elleriyle çekmiştir.

Afganistan Kralı Emanullah Han ve eşi Kraliçe Süreyya, 1928 yılında Türkiye'yi ziyaret etmiş ve bu ziyaret aynı zamanda yabancı bir devlet başkanının Türkiye'ye yaptığı ilk ziyaret olarak tarihe geçmiştir.

Kral Emanullah Han'ın 9 Kasım 1921'de yayınladığı mesajda; ‘Türklerin zaferini tebrik ediyoruz, Türklerle Afganlılar kardeştir.’ ifadeleri yer almıştır.

Nüfusunun nerdeyse % 40’ı Türk olan Afganistan ile Türkiye elbet kardeştir. Bu kardeşlik inşallah kıyamete kadar devam edecektir. Yalnız Rusya lideri Putin’in dediği gibi, ‘Ülkemize sığınmacı kılığında birtakım militanların girmesini ve yerleşmesini istemiyoruz.’ Yetkililerden bu duruma dikkat edilmesini istiyoruz. Lütfen dikkat ediniz...